zaterdag 5 november 2011

Een Andere Wereld

Vorige week reden we met z'n vieren in de auto naar een andere wereld. Maar 2 uur bij ons huis vandaan, in Meron, in het noorden van Israel, maar het was niet zozeer de plek, maar de mensen die ervoor zorgden dat ik me op een andere planeet voelde.

We reden naar Meron omdat Aharon, het zoontje van Bens zus, drie jaar is geworden. Bens zus leeft als ultra-orthodoxe vrouw met haar zes kinderen en man in Bnej Brak, het ultra-orthodoxe centrum in de Israelische samenleving. Als je als ultra-orthodox jongetje 3 jaar wordt, worden de peijes geknipt, lange stukken haar die vanaf boven de oren, vaak gekruld, langs de zijkant van het voorhoofd hangen. De rest van het haar wordt kort geschoren. Tot die tijd is het haar niet geknipt en heeft Aharon met net zulke lange lokken als zijn zussen rondgelopen. Het knippen van de peijes is een mijlpaal in het leven van een ultra-orthodox jongetje en wordt uitgebreid gevierd. De zus van Benjamin had haar familie en goede vrienden uitgenodigd voor een weekend in Meron en aan het eind van dat weekend zou Aharon's peijes worden geknipt.

Alle aanwezigen waren ultra-orthodox, wat betekende dat Jarden en ik de kledingkast in moesten duiken op zoek naar onze lange, degelijke rokken en hooggesloten shirts met lange mouwen. Daar hebben we niet veel van, dus dat werd een uur voor ons vertrek koortsachtig op zoek naar combinaties die 1. niet te bloot zijn en 2. tegelijkertijd wel leuk staan. Het kostte wat omkleedsessies en frustraties: "Nou, dan ga ik wel zo. Dan zie ik er maar uit alsof ik in mijn pyjama loop", maar het is gelukt. Want hoewel de mannen van Bens zussen inmiddels wel aan onze levens- en kledingsstijl zijn gewend, deze tolerantie konden we moeilijk van de andere bezoekers verwachten. Let wel, dit is een gemeenschap waar de eetzaal met lakens wordt opgedeeld in 2 afscheiden gedeeltes: een voor vrouwen en een voor mannen, zodat er niet naar elkaar gekeken kan worden. Bij het idee alleen al gaat meteen mijn protestalarm af, maar het is altijd minder erg dan ik denk. Gelukkig zijn de familie en vrienden niet zo conservatief dat de mannen mij niet aankijken - om alle mogelijke kansen van het overslaan van een vonk, of het ontstaan van seksuele gevoelens voor iemand anders dan je vrouw of een al getrouwde vrouw te vermijden. Dat maakt het al een stuk makkelijker. Tot mijn verbazing ging een familievriend zelfs helemaal uit zijn dak van de manier waarop ik Ben een "goet sjabbes" wenste - een groet in het Jiddisj tijdens de Sjabbat (zaterdag). Ik snap nooit zo goed wat nu wel en niet kan en ik zie altijd dat ultra-orthodoxe mannen, ondanks alle strenge regels, net als iedere niet religieuze man op straat zijn, alleen met een andere verpakking.

We kwamen donderdagavond aan, helemaal onszelf in spijkerbroek, en we hadden afgesproken dat we ons om zouden toveren in een ultra-orthodoxe familie, zodra de familie en vrienden van de vader van Aharon zouden komen. Bens familie doet absoluut niet moeilijk over hoe we eruit zien of dat we de Sjabbat regels wel of niet respecteren, maar de andere kant van de familie is hier iets minder tolerant in.

Vrijdagochtend vertrokken Ben en ik naar Tsfat, een stadje 10 minuten verderop, dat de bakermat is geweest van de Kabbalah, de Joodse mystieke leer. Het is een klein stadje, met mooie steegjes en honderden trappen, waar bijzondere gevels, deuren en synagoges te vinden zijn. Een veel bezochte plek is de begraafplaats waar veel mensen die belankrijk zijn voor het Jodendom zijn begraven. De begraafplaats is gebouwd tegen de berg waar bovenopTsfat is gevestigd. De graven van de belangrijkste mensen zijn lichtblauw geverfd en kun je verspreid over de begraafplaats zien liggen. Teruglopend in het stadje vinden we een prachtige, kleine synagoge, met veel kleuren, en hetzelfde lichtblauw dat zo kenmerkend is voor Tsfat.

Eenmaal weer terug op de plek van het feest voor Aharon, transformeren we naar ons ultra-orthodoxe zelf en we beginnen met de voorbereidingen. De eetruimte inrichten en kijken hoe er werd gekookt. En er wordt veel gekookt: 2 maaltijden per dag voor een groep van zo'n 70 man. Familie en vrienden nemen zelfgemaakt eten mee: heerlijke cakes en koekjes staan er klaar voor het ontbijt. Het voelt als een soort schoolreis: de eetzaal met zijn plastic tafels en stoelen (die tegen mijn verwachting in toch erg gezellig werd), de huisjes - waar de eigenaar zich voor zou moeten schamen dat hij er geld voor vraagt - en het buiten zijn met iedereen. De kinderen spelen met elkaar rondom de huisjes en in de eetzaal, we zitten uren op de schommelbank met elkaar te praten en we wandelen door Meron. Vrijdagavond, het begin van de Sjabbat, eten we met elkaar en er wordt zoals gebruikelijk veel gezongen. Inmiddels blijken er in de lakens die ter afscheiding dienen met wasknijpers kleine doorkijkraampjes te zijn gemaakt, zodat er ook nog wat te gluren valt naar de mannen. En het is eigenlijk heel gezellig met alleen maar vrouwen aan tafel.

Aan het eind van het weekend rijden we met alles weer in de auto gepakt de berg op naar de begraafplaats van Rabban Shimon Bar Yochai (Rashbi). Rashbi heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de kabbalah en Lag BeOmer is een feestdag in Israel, vooral bekend om zijn kampvuren, waarop zijn sterfdag wordt geeerd. De begraafplaats is een groot gebouw met pleintjes waar je van bovenaf op kunt kijken. Die avond is het feest: honderden mannen van de rabbijn waar het gezin van Bens zus bij hoort, dansen en zingen op een van de pleintjes. Er zijn die avond vier jongetjes van dezelfde groep waar peijes bij worden geknipt. Op een verhoging staat een tafel en mooi beklede stoel, waar straks de rebbe (rabbijn) op zal zitten om de eerste plukjes haar van de jongetjes af te knippen, als symbolisch startsein. Net als in de eetzaal mogen vrouwen en mannen niet gemengd samen zijn. De mannen dansen aan een kant van de afscheiding met de jongetjes, en omdat het aan de andere kant van de afscheiding natuurlijk hartstikke saai is, daar valt niets te vieren, klimmen alle vrouwen de trappen op om van bovenaf op de feestende mannenmenigte neer te kijken. De jonge jongens dansen wild in een kring om de vaders met hun 3-jarige zoontjes op de nek en de oudere, getrouwde mannen wiegen heen en weer in een grotere langzamer ronddraaiende cirkel.

Ik vond het geweldig. Ik geloof dat ik de hele tijd met een grote lach op mijn gezicht heb staan kijken. Gelukkig had ik Ben als spion tussen de mannen en hij heeft een paar leuke filmpjes gemaakt. Het blijft voor mij bijzonder om Ben te zien tussen de mensen met wie hij is opgegroeid en dat hij precies weet wanneer er wat gaat gebeuren en wat de gebruiken zijn. Zodra de rebbe verschijnt veranderen de dansende mannenkringen in een duwende mensenmassa. Iedereen wil dicht bij de rebbe komen en hem het liefst aanraken. Maar de rebbe heeft "bodyguards" die ervoor zorgen dat hij rustig op zijn stoel kan gaan zitten. De jongetjes worden een voor een op de tafel van de rebbe getild en een man pakt de plukken haar welke de peijes moeten worden bij elkaar. De rebbe knipt een stuk van een pluk van het resterende haar af en het jongetje krijgt zijn tsitsit aan, een soort overhemd met aan elk van de vier onderste punten loshangende draadjes. Vanaf die dag is dit een vast onderdeel van hun kleding, samen met een keppeltje. Aharon vindt het allemaal geweldig en is absoluut niet geintimideerd door de feestende mensenmassa. Dit is zijn feest.

Na het knippen door de rebbe rijden we in het donker naar huis. Met de kinderen in slaap op de achterbank praten Ben en ik nog na over het weekend. Het was echt geweldig. Leuk om zo met de familie bij elkaar te zijn en in een voor mij compleet andere wereld te leven voor 2 dagen. Ik had meer moeite met het omschakelen naar mijn eigen wereld, dan toen ik terugkwam na mijn vakantie in NL...

Aharon in Meron - Oktober 2011